صفحه کلاچ چیست؟
صفحه کلاچ، جزو آن دسته از قطعاتی است که در حرکت و انتقال نیرو در خودرو، از اهمیت زیادی برخوردار بوده و به عنوان یک قطعه مصرفی محسوب می شود، این قطعه که یکی از قطعات پر مصرف در سیستم کلاچ خودرو است، مهم ترین قسمت این سیستم است و علاوه بر کاربرد آن در خودروهای دنده ای، در خودروهایی که به صورت دنده اتوماتیک طراحی شده اند نیز استفاده شده است. صفحه کلاچ با کمک قطعاتی همچون دیسک، بلبرینگ کلاچ، فلایویل، فنر و دوشاخ، یکی از مهم ترین عملیات حرکتی خودرو که همان مدیریت انتقال نیرو است، را فراهم می نماید.
سیستم کلاچ، امکان قطع شدن و انتقال مجدد نیرو را به سادگی فراهم می کند و به وسیله این سیستم، راننده می تواند با تغییر دنده، خودرو را به حرکت درآورده و ارتباط ایجاد شده توسط موتور با جعبه دنده را به صورت موقت قطع و مجددا وصل نماید.
صفحه کلاچ، از جمله قطعاتی است که دارای طول عمر استاندارد بوده و باید به صورت دوره ای، مورد بازدید قرار گیرد؛ نحوه رانندگی، تاثیر بسزایی در افزایش یا کاهش عمر این قطعه دارد.
کلاچ چیست؟ (Clutch)
معمولا کسانی که رانندگی با خودرو تبدیل به یکی از عادتهای روزمره زندگی آنها گردیده است، از نقش قطعات حیاتی مانند کلاچ غافل شده اند؛ و این در حالی است که در صورت درگیر نشدن کلاچ، امکان انتقال نیرو و حرکت خودرو وجود نخواهد داشت.
کلاچ، یکی از اجزای اساسی سیستم انتقال نیروی خودرو است؛ این قطعه که به عنوان حلقه اتصال بین موتور و گیربکس به شمار می آید، در مواقع و شرایط رانندگی مختلف، امکان قطع شدن و انتقال مجدد آن را فراهم میکند. به عبارت دیگر، این قطعه، با کنترل میزان و زمان نیروی انتقالی به گیربکس، آن را از میل لنگ به سمت چرخ ها هدایت نموده و با مدیریت حرکت ایجاد شده، باعث به حرکت درآمدن خودرو می گردد.
نیروی ایجاد شده توسط موتور در زمانی که نیاز به تعویض دنده وجود دارد، باید با توقف حرکت چرخ دنده ها، به صورت موقت قطع شده و پس از تعویض، اتصال مجدد به گیربکس انجام گردد؛ این عمل، به واسطه پدال کلاچ که در اختیار راننده قرار گرفته است، به نرمی و آسانی صورت می گیرد و از بروز درگیری بین چرخ دنده ها جلوگیری می نماید.
ساختار و اجزای کلاچ
کلاچ، به عنوان اولین قسمت در سیستم انتقال نیروی خودرو، نقش مهمی را در نرمی و جلوگیری از ضربه به موتور و چرخ دنده ها بازی می کند؛ برای انجام این عملیات، قطعات مختلفی در آن به کار برده شده است که در زیر به آنها اشاره می شود:
فلایویل( چرخ لنگر یا چرخ طیار)
این قطعه از یک صفحه دایره ای شکل از جنس چدن تشکیل شده است که با اتصال به قسمت انتهایی میل لنگ، ارتعاش و لرزش موتور را جذب نموده و وظیفه انتقال انرژی چرخشی تولید شده را برعهده دارد. دور تا دور این صفحه، دارای دنده بوده و با اتصال آن به استارت، دور استارت به موتور منتقل می گردد. با توجه به ثابت نبودن قدرت ارسالی از سمت پیستون به میل لنگ، سنگینی وزن فلایویل، موجب متعادل شدن حرکت میل لنگ می شود.
پوسته کلاچ
پوسته که به وسیله پیچ به فلایول اتصال پیدا میکند، به عنوان پوششی برای نگهداری دیسک، صفحه کلاچ و فنر به شمار رفته و با چرخش فلایویل، پوسته نیز به حرکت در می آید.
دیسک کلاچ
این قطعه که به شکل حلقوی ساخته شده است، در درون پوسته قرار گرفته و با تماسی که با صفحه کلاچ دارد، باعث انتقال نیروی تولید شده توسط موتور به آن می شود؛ این قطعه می تواند از صفحه کلاچ جدا گردد که این عمل توسط فشرده شدن فنر کلاچ که بر روی پوسته تعبیه شده است، اتفاق می افتد.
فنر کلاچ (فنر دیافراگمی)
همانطور که گفته شد، فنر کلاچ، قطعه ای است که باعث فشرده شدن و جدا شدن دیسک از صفحه کلاچ می شود. این فنر به همراه چندین فنر دیگر که در درون پوسته قرار دارند، با فشرده شدن و رها شدن، باعث قطع و وصل مجدد نیرو می شوند.
صفحه کلاچ
راننده با فشرده شدن پدال کلاچ، در واقع به بلبرینگ و نهایتا به دیسک فشار می آورد؛ این فشار که از طریق سیستم هیدرولیکی و یا یک کابل انتقال می گردد، باعث افتادن فاصله بین فلایویل و صفحه کلاچ می گردد و به این ترتیب، انتقال نیرو به گیربکس قطع گردیده و امکان تعویض دنده برای راننده میسر می گردد.
در واقع، صفحه کلاچ، قطعه ای است که به فلایویل متصل است و از این طریق باعث انتقال نیرو از موتور به گیربکس می گردد و در صورت قطع این اتصال، نیروی انتقالی نیز قطع خواهد گردید.
صفحه کلاچ، پس از یک دوره کارکرد که طول عمر آن بیشتر به عادات نحوه رانندگی مربوط است، ساییده شده و باید تعویض گردد. البته امروزه روشهایی مانند کوبیدن نیز برای این قطعه به کار برده می شود که دارای مزایا و معایبی است که نظرات مختلفی توسط متخصصین این حوزه مطرح شده است.
بلبرینگ و دوشاخه کلاچ
بلبرینگ قطعه ای است که در دور تادور ورودی جعبه دنده قرار گرفته و عمل فشردن فنر دیسک را برعهده دارد و با این عمل باعث جدا شدن دیسک از صفحه می گردد. لازم به ذکر است که حرکت دیسک، بر خلاف جهت حرکت این قطعه است. دوشاخ کلاچ هم قطعه ای است که بر روی بلبرینگ قرار گرفته و شکلی شبیه به یک لولا دارد.
انواع کلاچ
کلاچها متناسب با سیستم های طراحی شده برای انواع خودرو ها، در انواع مختلفی تشکیل شده اند و طبقه بندی های مختلفی در مورد آن به کار برده شده است. این قطعه، در انواع مختلف گیربکس، به شرح زیر طبقه بندی می شود:
کلاچ مکانیکی
این نوع کلاچها، همانطور که از نام آن پیدا است، انتقال نیرو را به صورت مکانیکی انجام می دهند، و از انواع مختلفی نیز برخوردار هستند؛ از مهم ترین انواع این نوع کلاچ، می توان به کلاچ های مخروطی، اصطکاکی تک صفحه ای و چند صفحه ای، وزنه ای، یک طرفه و چنگکی اشاره نمود.
کلاچ الکترونیکی
در این نوع کلاچها که به کلاچ الکترومغناطیسی نیز معروف است، به جای پدال، از یک کنترلر استفاده شده است و برای تشخیص زمان لازم برای تعویض دنده، از سنسورهایی که اطلاعات مربوط به دریچه گاز را به کامپیوتر(ECU) خودرو ارسال می کنند، استفاده می شود.
کلاچ هیدرولیکی
در این نوع از کلاچها، از یک سیستم هیدرولیکی به جای سیستم مکانیکی استفاده می شود که در آن، از دو نوع سیلندر هیدرولیکی استفاده می شود؛ یکی از این دو سیلندر در زیر پای راننده و در قسمت پدال بوده و دیگری بر روی سیستم کلاچ تعبیه شده است.
عملکرد کلاچ
همانطور که اشاره شد، کلاچ بر اساس تماس یا اتصال صفحه کلاچ با فلایویل کار می کند؛ تا زمانی که پدال کلاچ توسط راننده فشار داده نشده است، در اثر برخورد صفحه، فلایویل به حرکت درآمده و این حرکت به گیربکس منتقل می گردد. اما زمانی که پدال، به وسیله راننده فشرده می شود، این فشار از طریق یک سیم و یا سیستم هیدرولیک به دوشاخ منتقل می شود که در نهایت باعث جدا شدن صفحه کلاچ از دیسک شده و باعث انسداد حرکت انتقالی به گیربکس می گردد.
در زمانی که انتقال حرکت چرخشی به گیربکس از بین می رود، امکان تعویض دنده برای راننده فراهم می گردد. در واقع با این حرکت، اتصال موتور با جعبه دنده قطع گردیده و شما به راحتی می توانید نسبت به عوض کردن دنده ها اقدام نمایید.
عملکرد کلاچ، به سه حالت فعال، آزاد و نیم کلاچ تقسیم بندی می شود که در حالت فعال، نیروی چرخشی ارسالی به گیربکس بر اثر فشار روی پدال قطع می باشد و بر عکس این حالت در زمانی که کلاچ آزاد است اتفاق می افتد. حالتی که در آن، کلاچ نه فعال است و نه آزاد، نیم کلاچ نام دارد که معمولا در شرایط شیب دار، مانند یک ترمز موقت استفاده می شود.
صفحه کلاچ در خودروهای اتوماتیک
افرادی که از خودروهای با گیربکس اتوماتیک استفاده می کنند، به علت عدم وجود پدال کلاچ، سختی های تعویض دنده و فشردن و رها کردن کلاچ و مدیریت آن را نداشته و کنترل بیشتری بر رانندگی دارند. تفاوت عمده این نوع گیربکس ها، در نداشتن پدال کلاچ و استفاده از یک سیستم هوشمند برای تعویض اتوماتیک دنده ها می باشد. در واقع، هردو گیربکس با هم یکسان بوده و فقط از لحاظ عملکرد نحوه تعویض دنده با هم متفاوت هستند.
مشکلات رایج در کلاچ چیست؟
شناخت قطعات و مشکلات ناشی از خرابی آنها در خودرو، به دلیل جلوگیری از پیشرفت و صدمه زدن به سایر قطعات، از اهمیت ویژه ای برخوردار است؛ برخی از این مشکلات باعث توقف خودرو در شرایط نامناسب گردیده و ممکن است صدمات غیر قابل جبرانی را به بار آورد. شناخت و ایجاد آگاهی، از مهم ترین عواملی است که در دنیای امروز، به علت پیشرفت علم و فراهم شدن امکانات برقراری ارتباط، به فراموشی سپرده شده و باید به این موضوع بیشتر از قبل پرداخته شود.
با توجه به اینکه سیستم کلاچ، از ملزومات حرکت خودرو بوده و بدون آن حرکتی برای خودرو متصور نخواهد بود، در ادامه به مشکلات رایجی که معمولا در این سیستم رخ می دهند، اشاره می گردد.
دیسک کلاچ تمام می شود!
با توجه به نوع جنس دیسک کلاچ که از جنسی شبیه به لنت ترمز درست شده است، پس از مدتی در اثر اصطکاک تمام می شود و به علت در دسترس نبودن آن و عدم امکان مشاهده آن، باید از روی علائمی که در عملکرد کلاچ به وجود خواهد آمد، از آن مطلع شده و نسبت به تعویض آن اقدام نمود.
در صورت رانندگی با دیسک تمام شده، به علت ارتباط آن با صفحه کلاچ، باعث خراب شدن آن گردیده و می تواند خسارات قابل توجهی را به بار آورد؛ از سوی دیگر، تمام شدن دیسک، به برنجی های جعبه دنده نیز آسیب رسانده و در صورت تداوم این حرکت، باعث خورده شدن آنها شده و در نهایت باعث افزایش هزینه های تعمیر و یا تعویض آنها نیز می گردد.
صفحه کلاچ تاب بر می دارد!
گاهی اوقات شرایط و موقعیت های جغرافیایی باعث خنک شدن ناگهانی صفحه کلاچی که داغ بوده است، می گردد که این حالت موجب تاب برداشتن آن شده و ممکن است باعث ایجاد ترک نیز گردد. برهم خوردن توازن صفحه کلاچ و دیسک که ناشی از تاب برداشتن می باشد، موجب سر خوردن و ایجاد ضربه های شدید در این سیستم شده و در نهایت، این ضربه ها ممکن است به اتاق خودرو نیز منتقل گردد.
سوختن کلاچ یا صفحه کلاچ
سوختن کلاچ و یا صفحه کلاچ، اغلب به علت به حرکت در آوردن لاستیکها در زمانی که خودرو در حالت ثابت است اتفاق می افتد، این عمل که به تیک آف کردن در بین جوانان شهرت دارد، باعث ایجاد فشار برروی کلاچ گردیده و می تواند باعث آسیب دیدن و یا سوختن آن گردد. عدم تعویض نرم دنده و استفاده ناصحیح از پدال کلاچ در زمانی که در حال حمل بار سنگین با خودرو هستید، یکی دیگر از عوامل فشار بر روی آن بوده و باعث صدمه دیدن آن می گردد.
میانگین طول عمر صفحه کلاچ
همانطور که قبلا هم اشاره شد، صفحه کلاچ، یک قطعه مصرفی محسوب شده و دارای یک طول عمر میانگین نیز است؛ اما شرایط و نحوه رانندگی نیز تاثیر بسزایی در طول عمر این قطعه دارد. در دفترچه های راهنمای خودروها، میانگین طول عمر این قطعه معمولا از 50000 الی 70000 کیلومتر تعیین می گردد و این در حالی است که میزان استهلاک در خودرویی که در داخل شهر از آن استفاده شده و کلاچ آن دائما درگیر است، با خودرویی که در جاده از آن استفاده می شود یکی نیست.
علاوه بر شرایط، عادات و نحوه رانندگی در موقعیت های مختلف، اعم از ترافیک، سربالایی و یا سرپایینی، نحوه شروع حرکت خودرو و … از جمله عواملی هستند که می توانند تا حد قابل توجهی در طول عمر این قطعه تاثیر گذاشته و باعث افزایش یا کاهش عمر مفید آن گردد.
چه عواملی باعث خراب شدن و یا کاهش عمر صفحه کلاچ می شوند؟
ایجاد هرگونه فشار بر روی کلاچ، باعث خرابی و استهلاک این قطعه می گردد؛ این فشار می تواند ناشی از شتاب گیری، فشار در سربالایی، افزایش وزن خودرو، افزایش غیر استاندارد قدرت موتور و … باشد.
برخی از راننده ها، برای توقف در سربالایی ها، با درگیر کردن کلاچ به جای ترمز، خودرو را متوقف میکنند، این عمل که به علت جلوگیری از حرکت خودرو به سمت عقب می باشد، یکی دیگر از عواملی است که می تواند با ایجاد فشار بر کلاچ، باعث استهلاک بیش از معمول آن گردد.
از جمله عاداتی که در بین رانندگان، نسبت به کار با کلاچ مشاهده می شود، استفاده زیاد و عدم استفاده صحیح از پدال آن است؛ این عمل که به صورت غیر ارادی مرسوم است، از جمله عوامل خرابی و کاهش طول عمر این قطعه به شمار می رود و در طولانی مدت، ممکن است عمر صفحه کلاچ را به نصف میانگین عمر آن نیز برساند.
خرابی کلاچ چه علائمی دارد؟
- لرزش در هنگام جدا شدن از زمین: یکی از مهم ترین علائمی که می تواند زنگ هشداری برای تمام شدن صفحه کلاچ به شمار آید، لرزش هنگام جدا شدن از زمین است، این لرزش در زمانی که خودروی شما در دنده یک قرار گرفته و قصد حرکت دارید، رخ می دهد.
- خاموش نشدن خودرو در دنده دو: این علامت، یکی از علایمی است که تعمیرکاران نسبت به آن حساس بوده و معمولا برای تست صفحه کلاچ، از آن استفاده می کنند؛ برای انجام این تست، می توانید خودرو را در یک جای آرام که مانعی در جلوی آن نباشد، در حالت دنده دو قرار داده و به آرامی پای خود را از پدال کلاچ بردارید، اگر خودرو خاموش شد، به معنی سالم بودن و در صورت روشن ماندن و حرکت کردن به جلو، به معنی تمام شدن صفحه کلاچ می باشد.
- سفتی کلاچ و پرش پا: سفت شدن و از بین رفت حالت فنری پدال کلاچ به همراه پرتاب شدن پا از روی پدال به هنگام رها کردن آن، از جمله علائمی است که می تواند به عنوان یک هشدار برای تمام شدن صفحه کلاچ به شمار آید.
- عمل تعویض دنده به سختی انجام می پذیرد: با بروز مشکل در کلاچ و یا تمام شدن صفحه، عمل تعویض دنده به سختی انجام شده و به اصطلاح، دنده درست جا نمی رود؛ این موضوع معمولا با صدای خاصی که ناشی از جا زدن دنده ها است اتفاق می افتد. اگر در هنگام تعویض دنده با این علائم روبرو شدید، حتما به یک مکانیک متخصص مراجعه نمایید.
سیم کلاچ چیست و علائم خرابی آن
سیم کلاچ، قطعه ای است که با فشار پدال توسط راننده، باعث عمل کردن این سیستم گردیده و از سه نوع سیمی، اهرمی و روغنی در خودروها استفاده می شود.
سیم کلاچ معمولا تنظیم و یا اصطلاحا رگلاژ می شود که به علت سادگی انجام این عمل، معمولا توسط خود راننده نیز قابل انجام است. گاهی اوقات به علت عدم کارایی سیم کلاچ، تنظیم مجدد آن امکان پذیر نبوده و راهی جز تعویض آن وجود نخواهد داشت.
درگیری کلاچ پس از رها کردن پدال، خالی شدن، عدم خلاص شدن در صورت فشردن پدال برای تعویض دنده ها، عمل کردن پدال بالاتر و یا پایین تر از حد معمول و شل یا سفت بودن پدال کلاچ، از جمله علائمی است که ممکن است نشان دهنده خرابی، قطع شدن و یا از تنظیم خارج شدن سیم کلاچ باشند.
سخن پایانی:
یکی از نکاتی که در مورد لوازم یدکی خودرو باید همواره در نظر داشت این است که به دلیل وجود قطعات تقلبی در بازار، امکان تشخیص قطعه اصل از تقلبی کار بسیار دشواری است. به طوریکه انجام این کار برای مکانیک کاران و متخصصان این حوزه نیز سخت است. تنها راه اطمینان از خرید قطعه اصل و باکیفیت مراجعه به برندهای معتبر لوازم یدکی است.
گروه جی آی اس پی، تامین و عرضه کننده انواع لوازم یدکی خودرو است که تمامی قطعات خود را از تولیدکنندگان مورد تاپید خودروساز تهیه نموده و شما میتوانید بهراحتی قطعات یدکی ایران خودرو و قطعات یدکی سایپا را در بستهبندیهای گروه جی آی اس پی و از شبکه نمایندگیهای این شرکت تهیه کنید. برای خرید صفحه کلاچ جی آی اس پی ویژه انواع خودرو و استعلام قیمت دیسک و صفحه کلاچ و سایر قطعات یدکی میتوانید به بخش جستجوی وبسایت مراجعه کنید و یا با شبکه نمایندگیها تماس بگیرید.
بیشتر بخوانید: