یکی از قطعات بسیار مهم در موتور خودرو یاتاقانها هستند که احتمالا در مورد این قطعات عبارت یاتاقان زدن به گوشتان خورده باشد. با توجه به اهمیت این قطعات در موتور خودرو، در این مقاله به بررسی نشانههای خرابی یاتاقان های موتور میپردازیم. با شناخت این نشانهها، میتوانید به موقع اقدام به تعمیر و تعویض یاتاقان های موتور خودرو کنید و از خطرات ناشی از شکست این قطعات جلوگیری کنید.
انواع یاتاقان موتور و نحوه عملکرد یاتاقان
یکی از انواع موتورها که در صنعت خودرو بسیار کاربرد دارد، موتورهای احتراق داخلی هستند. یکی از قطعات درگیر در موتورهای احتراق داخلی که به میل لنگ اجازه چرخش میدهد، به عنوان یاتاقانهای اصلی و یا یاتاقان موتور (یاتاقان به انگلیسی : Engine Bearings) شناخته میشود.
یاتاقان چیست؟
یاتاقانها به منظور کاهش اصطکاک بین قطعات حرکتی موتور خودرو استفاده میشوند تا حرکت قطعات را به روشی صحیح و با کمترین کاهش نیرو فراهم کنند. میتوان گفت که توسعهی یاتاقانها یکی از مهمترین انقلاب ها در توسعه ماشینهای ساختهی نوع بشر است. اولین مفهوم یاتاقان توسط لئوناردو داوینچی توصیف شد. در واقع داوینچی اولین نفری بود که بر روی مسئلهی اصطکاک مطالعات علمی انجام داد و در قرن 16 میلادی نشان داد که با استفاده از غلطک و ساچمه تا چه اندازه میتوان بازدهی در حرکت را بالا برد.
انواع یاتاقان
دو نوع یاتاقان در موتور خودرو استفاده میشود که عبارتند از:
- یاتاقان ثابت (Main Bearing)
- یاتاقان متحرک (Connecting Rod Bearing)
در تصویر زیر محل قراگیری یاتاقانهای ثابت و متحرک در موتورهای احتراق داخلی ۴ سیلندر مشخص شده است.
شکل 1: محل قرارگیری یاتاقان ثابت و متحرک
یاتاقان متحرک که به آن یاتاقان شاتون و یا دسته پیستونها گفته میشود، نوعی از یاتاقانهای صنعتی است که از لحاظ ساختاری مشابه یاتاقانهای ثابت است. این قطعات با قرارگیری بین شاتون و میل لنگ از ضربه و خوردگی تماسی شاتون و میل لنگ جلوگیری میکند. این قطعه همچنین لقی بین شاتون و میل لنگ را نیز تنظیم میکند. از آنجایی که این یاتاقانها با دسته پستونها حرکت میکنند و میل لنگ درون آنها حرکت دورانی دارد، به آنها یاتاقان متحرک گفته میشود.
یاتاقان ثابت که به آن یاتاقان میل لنگ نیز گفته میشود، از دو نیم دایره ساخته میشود که نیمی از آن در بخش زیرین محفظه میل لنگ قرار میگیرد. بعد از اینکه میل لنگ بر روی این قطعه و در جای خود قرار گرفت، نیم دیگر یاتاقان ثابت از طریق تعدادی پیچ به نیمه دیگر متصل میشود.
این قطعه در واقع به بخش ثابت میل لنگ متصل است و از خوردگی و سایش آن جلوگیری میکند. از سوی دیگر نیز لقی عمودی نسبت به بدنه را تنظیم میکند. این یاتاقانها به دلیل رد شدن روغن و روان کننده برای میل لنگ به حالت سوراخ دار در نظر گرفته میشوند و در موتورهای ۴ سیلندر ۵ یاتاقان ثابت وجود دارد.
از دیگر قطعات درگیر در این بخش از موتور، یک یا دو جفت بغل یاتاقانی است که قطعهای نعلی شکل است که برای تنظیم لقی افقی میل لنگ در موتور خودرو استفاده میشود.
مهمترین وظایف یاتاقان ها عبارتند از:
- کاهش اصطکاک بین میل لنگ و شاتون و جلوگیری از برخورد این قطعات و نیز خوردگی آنها
- ممانعت از برخورد پیستون و میل لنگ، کاهش اصطکاک بین آنها، ضربه و خوردگی
- تنظیم لقی مابین میل لنگ و شاتون و فراهم اوردن شرایط حرکت روان این قطعات
- حفاظت قطعات موتوری
وظیفه یاتاقانهای موتور در واقع محافظت از میل لنگ است که به آن اجازه میدهد در طول عملیات موتور چرخش داشته باشد. محل قرارگیری یاتاقانها در محل اتصال میل لنگ است.
علائم و نشانه های یاتاقان زدن ماشین
اصطلاحی که برای خرابی یاتاقان به کار برده میشود همان یاتاقان زدن است که باید برایتان آشنا باشد. یاتاقان زدن نشانه هایی دارد که در زیر به آنها میپردازیم:
- صدای تق تق یا لق لق در زمان گاز دادن
اگر زمانیکه دور موتور خودرو بالا میرود، صدایی شبیه به تق تق از موتور خودرو میشنوید، اولین موردی که میتوان به آن مشکوک شد، یاتاقانها هستند. در این حالت توصیه میشود که حتما خودرو را متوقف کنید و از حرکت بیشتر با آن خودداری کنید، زیرا اگر ایراد از یاتاقانها باشد میتواند خسارتهای سنگینی به بار آورد.
- قفل شدن موتور خودرو و عدم روشن شدن آن
یکی دیگر از مواردی که میتواند نشانهای از خرابی یاتاقانها باشد، قفل شدن موتور است. در این حالت موتور خودرو روشن نخواهد شد. زمانیکه استارت میزنید ولی موتور روشن نمیشود حتما به یاتاقانها شک کنید.
- کاهش قدرت موتور خودرو
اگر خودروی شما به خوبی گار نمیخورد و حس میکنید خودرو مثل همیشه قدرت ندارد، ممکن است مشکل از یاتاقانها باشد. اگرچه نمیتوان بدون بررسی خودرو به صورت قطعی گفت مشکل از یاتاقانها است، اما با توجه به اینکه اگر مشکل از سمت یاتاقانها باشد میتواند خسارتها زیادی به بار آورد، لذا توصیه میشود در این حالت از ادامه حرکت با خودرو خودداری کنید.
- روشن شدن چراغ چک روغن
روشن شدن چراغ چک روغن میتواند به دلایل مختلفی رخ دهد. یکی از این دلایل وجود مشکل از سمت یاتاقانها است.
نتیجهگیری
یاتاقان های موتور، بخشی بسیار حیاتی از سیستم حرکتی خودروها هستند که به دلیل تحمل بارهای بسیار سنگین و سرعتهای بالا، با گذر زمان، ممکن است خراب شوند. با شناخت نشانههای خرابی یاتاقان های موتور، میتوانید به موقع اقدام به تعمیر و تعویض این قطعات کنید و از خطرات ناشی از شکست آنها جلوگیری کنید. در نهایت، بهتر است از کارگاههای معتبر و با تجربه برای تعمیر و تعویض یاتاقان های موتور خودرو استفاده کنید تا از کیفیت کار و ایمنی خودروتان اطمینان حاصل کنید.
از دیگر مواردی که در هنگام تعویض این قطعات باید به آن توجه کنید، استفاده از قطعات اصل و باکیفیت است. با توجه به اینکه بازار لوازم یدکی تقلبی بازار داغی است و با در نظر گرفتن این مسئله که تولید و توزیع کنندگان قطعات تقلبی تنها به ظاهر قطعه توجه دارند، تشخیص قطعه اصل از تقلبی از روی ظاهر کار سختی است. لذا جهت خرید قطعه اصل و باکیفیت تنها راه مراجعه به برندهای معتبر لوازم یدکی از جمله یاتاقانهای جی آی اس پی (یاتاقان دایدو روسیه) است.