شاتون یکی از اجزاء موتور خودرو است که حرکت را از پیستون به میل لنگ منتقل کرده و به عنوان یک اهرم عمل می کند. این قطعات معمولا از آلیاژهای آلومینیوم ریختگی و یا فولاد تولید می شود و به منظور تحمل تنش های دینامیکی از سوی احتراق و حرکت پیستون، طراحی می شوند.
ساختار شاتون ها همانطور که در شکل مشاهده می شود به این صورت است که از یک یخش ساقه و دو سر تشکیل می شود که دو سر آن دارای اختلاف اندازه می باشند (یک انتها بزرگتر از دیگری است). انتهای کوچک شاتون (یاتاقان کوچکتر) از طریق گژن پین به پیستون متصل می شود. در واقع گژن پین یک نقطه محوری را بین پیستون وشاتون ایجاد می کند. سر بزرگ شاتون (یاتاقان بزرگتر) نیز به میل لنگ متصل می شود. این قطعات به صورت یکپارچه و یا به صورت دو تکه مجزا ساخته می شوند. در داخل دو انتهای شاتون که محل اتصال به پیستون از طریق گژن پین و میل لنگ می باشد بوش ها جای می گیرند. دلیل وجود این بوش ها کاهش سایش و جلوگیری از فرسوده شدن قطعات بر اثر اصطکاک می باشد.
حال که نحوه اتصال شاتون و قرارگیری آن را دانستیم باید بدانیم چگونه عمل می کند. حرکت پیستون در داخل سیلندر به صورت رفت و برگشتی می باشد. این حرکت رفت و برگشتی ابتدا به سر کوچک یا همان یاتاقان کوچک شاتون وارد می شود. سپس این نیرو به بدنه و از آن به یاتاقان بزرگ منتقل می گردد. در نهایت می توان گفت که این نیرو از طریق شاتون ها به لنگ های متحرک میل لنگ وارد شده و با طراحی خاص میل لنگ ها این حرکت رفت و برگشت به حرکت دورانی تبدیل می شود.
مواد مورد استفاده در تولید شاتون
مواد کمی وجود دارد که به طور معمول در تولید شاتون استفاده می شود. این قطعات معمولا از آلیازهای فولادی فورج شده تولید می شوند. شاتون های تولیدی به این روش توانایی تحمل بارهای زیاد بدون خم شدن، پیچیدن و یا شکستن را دارند. آلومینیوم و تیتانیوم از دیگر موادی هستند که در تولید این قطعات کاربرد دارند.
ویژگی های یک شاتون خوب
همه شاتون هایی که در خودرو استفاده می شوند باید دارای وزن سبک باشند و این درحالی است که باید دارای استحکام کافی جهت تحمل و انتقال نیرو از پیستون به میل لنگ باشند. سوراخ های موجود در دو سر شاتون باید به خوبی ماشینکاری شده باشند تا بتوانند اتصال بین پیستون و میل لنگ را به خوبی برقرار کنند. این قطعات میله ای مانند در سایزها و مواد مختلف برای موقعیت های گوناگون در دسترس می باشند.
خسارتی ناشی از شاتون معیوب (شاتون زدن) و عیب یابی آن
خرابی در قطعاتی همچون شاتون که در بین مکانیک کاران به شاتون زدن معروف است به ندرت و معمولا به دلیل تصادفات شدید اتفاق می افتد. اما باید این نکته را خاطر نشان کرد که در صورت وجود خرابی در این قطعه کلیدی موتور احتمال آسیب های بسیار جدی به موتور خودرو وجود دارد. برای مثال ممکن است با شکستن شاتون، برخی قطعات فلزی که در موتور خودرو به کار رفته است به بیرون پرتاب شده و یا روغن موتور به بیرون بریزد. به همین دلیل در صورت مواجه با نشانه های خرابی شاتون که در ادامه آن ها را ذکر خواهیم کرد، بلافاصله متوقف شده و موتور خودرو را خاموش نمائید. زیرا در صوت خرابی این قطعه روشن کردن خودرو باعث آسیب به دیگر قطعات مانند یاتاقان ها می شود. همچنین ترک خوردن و شکستن پیشرانه نیز می تواند جزء خسارتی های شاتون نامرغوب و یا معیوب باشد. به طور کلی مواردی را که می تواند باعث خرابی شاتون شود را می توان به صورت زیر عنوان کرد:
- تصادفات شدید
- کیقیت پایین قطعه و عدم مرغوبیت آن
- تنظیم نادرست قطعه
- کشیدن دنده معکوس در سرعت های بالا
- وارد آمدن ضربات شدید پیستون به دلیل احتراق غیرمعمول و یا زودرس
- عدم کارکرد درست سیستم روانکاری
اما از کجا می توان وجود عیب یا خرابی در شاتون را تشخیص داد. در زیر برخی از این موارد آورده شده است:
- صدای ضربه از موتور
- فشار پایین روغن موتور
- مصرف بیش از اندازه روغن
- مشاهده خم شدگی و یا آسیب در شاتون
هشدار
از آنجایی که عملکرد صحیح یک موتور احتراق داخلی به شدت به شاتون های آن بستگی دارد، نیاز است که این قطعات از مواد با کیفیت و به درستی تولید شوند. تمامی شاتون های مورد استفاده در موتور باید دارای مشخصات گشتاور مناسب باشند. شاتونی که دارای مشخصات گشتاور نامناسب باشد، ممکن است در اثر خرابی آسیب های بسیار جدی به موتور خودروی شما وارد کند.
انتخاب یک شاتون خوب
تولیدکنندگان بسیاری وجود دارند که شاتون ها را در انواع مختلف و برای کاربردهای متنوع تولید می کنند. همواره انتخاب قطعه مناسب برای خودرو یکی از دغدغه های صاحبان خودرو، مکانیک کاران و توزیع کنندگان قطعات یدکی می باشد. گروه جی آی اس پی یکی از تامین کنندگان و عرضه کنندگان شاتون های انواع خودرو است که قطعات موجود در سبد کالایی این شرکت مورد تائید خودروساز می باشد. شاتون هایی که گروه جی ای اس پی عرضه می کند قطعات یدکی اصل خودرو و تولید شده توسط تامین کنندگان خط تولید خودروسازان بزرگی چون ایران خودرو و سایپا می باشد. با توجه به داغ بودن بازار قطعات یدکی تقلبی، همواره انتخاب قطعه از برندهای معتبر جهت اطمینان از عملکرد صحیح قطعه توصیه می شود.
همانطور که گفته شد این قطعه تا حد امکان سبک ساخته می شود ولی در عین حال از استحکام بالایی برخوردار است تا بتواند ضربات ناشی از احتراق را تحمل کند. شاتون ها بر اساس اختلاف وزنی (کلاس وزنی) که دارند گریدبندی می شوند. بالانس وزنی شاتون ها بر روی میل لنگ از اهمیت بالایی برخوردار است، لذا لازم است از شاتون هایی با گرید یکنواخت استفاده شود.
به جهت اهمیت کلاس وزنی در این قطعات، شاتون های جی آی اس پی با دقت بالا در انتخاب گرید وزنی تولید می شوند.
قطعات یدکی پراید، پژو و دیگر قطعات یدکی خودروهای داخلی را می توانید در بخش محصولات گروه جی ای اس پی مشاهده کنید.
مزیت های شاتون جی آی اس پی (چرا GISP سایت)
- مورد تائید خودروساز
- تولید شده توسط تامین کننده خط تولید
- شامل خدمات پس از فروش
- استفاده از مواد مناسب و با کیفیت در تولید قطعه
- با دوام
- دارای مقاومت و استحکام بالا
- دقت بالا در انتخاب گرید وزنی به جهت اهمیت کلاس وزنی این قطعات