آیا خودروهای کوچک در تصادف ایمن هستند؟
ایمنی این روزها به یکی از مسائل مهم برای شرکتهای خودروسازی و البته خریداران تبدیل شده است و شاهد حضور خودروهای زیادی با پنج ستاره ایمنی در بازار هستیم که بخشی از آن ها را خودروهای کوچک تشکیل میدهند. داشتن پنج ستاره برای خودروها قطعا نشاندهنده ایمنی آنها در تستهای تصادف است اما آیا در یک تصادف میان خودرویی کوچک و خودرویی بزرگ، خودروی کوچکتر همچنان ایمن است؟
برای یافتن پاسخ به این پرسش به سراغ ارزیابیهای موسسه بیمه برای ایمنی بزرگراهها یا IIHS در آمریکا رفتیم تا بتوانیم پاسخی مناسب برای این پرسش بیابیم پرسشی که با توجه به افزایش فروش خودروهای کوچک در کشورمان میتواند برای خریداران این خودروها در ایران نیز از اهمیت بالایی برخوردار باشد؛ آیا خودروهای کوچک واقعا آنقدر که خودروسازان میگویند ایمن هستند؟
آمار فروش خودروهای کوچک در سالهای اخیر به شکل قابل ملاحظهای افزایش پیدا کرده است. اروپایی که از سالها قبل مشتری پر و پا قرص این خودروها بودند اما در این سالها حتی آمریکاییها که بهطور سنتی به سدانهای بزرگ و شاسیبلندها و وانتهای فول سایز علاقه دارند هستند هم به سمت خرید خودروهای کوچک روی آوردهاند و در کشورمان هم خودروهای کوچک همچون پیکانتو و میراژ به فروش میرسند.
دلایل زیادی برای خرید خودروهای کوچک وجود دارد که قطعا مهمترینشان قیمت پایینتر این خودروها نسبت به خودروهای بزرگتر، مصرف سوخت پایینتر و درنهایت استفاده آسانتر از آنها در ترافیکهای شهری است. بهموازات این افزایش استقبال، خودروسازان هم تلاش کردهاند سطح ایمنی این خودروها را افزایش دهند و این روزها تعداد زیادی از این خودروها توانستهاند در آزمونهای موسسات ایمنی، پنج ستاره کامل را از آن خود کنند اما آیا بهراستی با داشتن این ستارهها میتوان گفت خودروهای کوچک از ایمنی برابر با خودروهای بزرگتر از خود برخوردارند؟
تصادف خودروهای کوچک در دنیای واقعی
همانگونه که گفتیم خودروهای کوچک در آزمونهای تصادف موسسات ارزیابی ایمنی توانستهاند برخلاف ابعاد کوچکشان امتیازات خوبی به دست آوردند و در میان آنها خودروهایی با پنج ستاره کامل ایمنی نیز به چشم میخورد اما آزمون موسسات ارزیابی ایمنی تنها یک شبیهسازی کنترل شده از تصادفهای دنیای واقعی است، جایی که شاید دیگر در مقابلتان یک دیوار بتنی ثابت نباشد و سرنشینان تجربه برخورد با خودروی دیگری را داشته باشند، خودرویی که ازنظر ابعاد و اندازه و وزن بزرگتر و سنگینتر است و اینجا است که خودروهای کوچک میتوانند به قاتل سرنشینان خود تبدیل شوند.
در اینجا مسئله برخورد با خودرویی است که با سرعتی مشخص از روبرو درحرکت است. در ابتدا به نظر میرسد این شرایط مانند آن است که خودروی کوچک با مجموع سرعت دو خودرو به دیواره بتنی برخورد کند. این وضعیت بهخودیخود میتواند خطرناک باشد اما متاسفانه این همه داستان نیست چراکه در اینجا خودروی بزرگتر یک مانع ثابت نیست و به دلیل حرکتی که دارد میتواند خودروی کوچکتر را با فشار به عقب براند و این مسئله است که بر شدت آسیبهای چنین تصادفی میافزاید.
برای ارزیابی این موضوع، چند سال قبل IIHS آزمونی را میان سه خودروی کوچک و سه خودروی خانوادگی از همان برند ترتیب داد تا نتیجه را مورد ارزیابی قرار دهد. برای این آزمون، سه خودروی هوندا فیت، تویوتا یاریس و اسمارت انتخاب شدند و هر یک از آنها با خودروهای سدان متوسط خانوادگی از همان برند مورد آزمون قرار گرفتند. در این آزمون هر دو خودرو با سرعت ۶۴ کیلومتر در ساعت بهصورت رودررو با یکدیگر برخورد کردند تا نتیجه یک تصادف در دنیای واقعی مشخص شود، نتیجهای که البته قطعا برای راننده خودروی کوچکتر خوشایند نخواهد بود.
هر سه این خودروهای کوچک در آزمونهای تصادفی که پیش از این و با مدل استاندارد آزمون تصادف برگزار شده بود نمره بالایی را کسب کرده بودند (هوندا فیت در آن زمان ایمنترین خودروی کوچک در آمریکا بود) و به این ترتیب خودروهای ایمنی به شمار میرفتند اما نتیجه تصادف نشان داد هر سه خودرو در این آزمون عملکرد بسیار ضعیفی داشتند و ریسک مرگ سرنشینان در این تصادف بسیار بالا بود تا مشخص شود در یک تصادف واقعی، یک خودروی کوچک در مقابل خودرویی بزرگتر از خود شانسی برای ایمن نگهداشتن سرنشینان خود ندارد.
نکته قابل توجه در این آزمون، استفاده از یک سدان خانوادگی متوسط در مقابل این خودروهای کوچک است و این در حالی است که در بازار کشوری چون آمریکا، نیمی از خودروهای فروخته شده را انواع وانت و شاسیبلند تشکیل میدهند و به این ترتیب ریسک تصادف با چنین خودروهایی بالاتر است و قطعا شدت خسارات بسیار بیشتر و کشندهتر خواهد بود.
تصادف خودرو و یک واقعیت فیزیکی
هرچند تست تصادف را بر اساس میزان خسارتی که پس از تصادف به سرنشینان وارد میشود انجام میدهند، اما آنچه در آزمون تصادف میان دو خودروی کوچک و بزرگ رخ داده، از واقعیتهای فیزیکی ناشی میشود که مهمترینش وزن خودرو و طول آن در بخش جلو است.
در حالت عادی و در تست تصادفی که در آن خودرو با دیوار بتنی برخورد میکند، وزن کمتر خودرو میتواند یک مزیت باشد. از فیزیک دبیرستان به یاد داریم انرژی جنبشی جسم در حال حرکت، با وزن و مجذور سرعت آن رابطه مستقیم دارد. به این ترتیب وقتی یک خودروی سبک در حال حرکت است انرژی جنبشی کمتری نسبت به یک خودروی سنگینوزنتر از خود دارد (با فرض اینکه سرعت هر دو خودرو ثابت باشد که در آزمونهای تصادف همینگونه هم هست).
در این حالت به دلیل کمتر بودن انرژی جنبشی خودروی سبکتر، بهصورت ساده تصادف آن نیز سبکتر خواهد بود به این معنی که انرژی کمتری به اتاق خودرو وارد میشود. به همین دلیل یک خودروی سبکوزن در یک تصادف آزمایشگاهی میتواند خودروی ایمنی باشد (البته در این میان باید به ساختار شاسی خودرو و مقاومت آن نیز توجه کرد اما با تقویت شاسی خودرو دستیابی به ایمنی پنج ستاره ممکن است).
اما در یک تصادف رودررو، همین مسئله به بلای جان سرنشینان خودروی کوچکتر تبدیل میشود. خودروی بزرگتر انرژی جنبشی بیشتری دارد و به این ترتیب نهتنها این انرژی را به خودروی کوچکتر منتقل میکند، بلکه حتی در مواردی میتواند این خودرو را چند متر هم به عقب براند. بازهم از فیزیک دبیرستان برخورد گویها را به خاطر دارید، جایی که گوی بزرگتر میتوانست در برخورد رودررو، انرژی جنبشی گوی کوچکتر را خنثی کند و سپس در ادامه آن را به سمت حرکت خود براند، اتفاقی که دقیقا در آزمون تصادف رودررو و البته در تصادفهای واقعی هم رخ میدهد.
وزن خودرو تنها یکی از عواملی است که باعث میشود شدت خطر برای سرنشینان خودروهای کوچکتر در تصادفات رودررو بیش از خودروهای بزرگتر باشد چراکه در اینجا ابعاد خودرو و بهویژه فاصله میان محل برخورد و کابین سرنشینان هم مطرح است. در این زمینه با در نظر گرفتن برابری توان شاسی دو خودرو در جذب ضربه حاصل از تصادف، خودروهای بزرگتر به دلیل فاصله بیشتر بخش جلویی با اتاق سرنشینان، ریسک کمتری را در زمینه آسیب به سرنشینان دارند چراکه در این شرایط شاسی خودرو فضای بیشتری را برای جذب نیرو در اختیار دارد و به این ترتیب نیروی تصادف پیش از رسیدن به اتاق سرنشینان به میزان زیادی مستهلک میشود، امری که درنهایت باعث میشود میزان تغییر شکل اتاق خودرو در حداقل مقدار خود باشد.
در مقابل در خودروهای کوچک، فاصله اندک میان محل برخورد (بخش جلویی خودرو) و اتاق سرنشینان باعث میشود نیروی تصادف به اتاق سرنشینان منتقل شود و در ادامه این بخش هم دچار تغییر شکل شود که میتواند آسیبهای زیادی را به دنبال داشته باشد، تا جایی که در آزمایش انجام گرفته توسط IIHS، اتاق خودرویهای کوچکتر بهطور کامل تغییر شکل داد در حدی که سر آدمک باوجود باز شدن ایربگها به فرمان خودرو برخورد کرد، برخوردی که با توجه به سرعت خودرو قطعا کشنده خواهد بود.
با در نظر گرفتن این دو مسئله میتوان با اطمینان گفت در دنیای واقعی و در زمان تصادف میان یک خودروی کوچک و یک خودروی بزرگ سرنشینان خودروی کوچک ریسک بسیار بیشتری برای آسیب دارند، امری که آزمونهای معمولی تصادف نمیتواند آن را نشان دهد.
اگر همه سوار خودروهای کوچک شوند وضعیت بهتر میشود؟
تا اینجا صحبت از ریسک بالاتر در تصادف میان یک خودروی بزرگ و یک خودروی کوچک بوده پس با این حساب شاید اگر همه خودروها روزی از انواع خودروهای کوچک باشند، مشکلات برطرف شود؟ البته تصور این وضعیت کمی رویایی است اما بررسیها نشان میدهد حتی در این شرایط هم رانندگی با این خودروها ایمنتر نخواهد شد.
البته وضعیت در تصادفات رودررو بهتر میشود چراکه در برخورد دو خودرو هموزن، ریسک آسیب در هر دو خودرو برابر خواهد بود اما آنچه مطرح است اینکه برخلاف تبلیغات شرکتهای خودروسازی، بررسی تصادفات در دنیای واقعی نشان میدهد خودروهای کوچک واقعا بهاندازه خودروهای بزرگ ایمن نیستند و نمیتوان اعتماد چندانی به ستارههای موسسات ایمنی در این زمینه کرد.
بهعنوان مثال در سال ۲۰۰۷ در آمریکا، نرخ مرگ در تصادفات میان وسایل نقلیه مختلف برای خودروهای کوچک دو برابر نرخ مرگ در خودروهای بزرگ بوده. این البته آمار تصادفات وسایل نقلیه با ابعاد مختلف است اما این خودروها به خودی خود هم ایمنی کمتری نسبت به خودروهای بزرگتر دارند تا جایی در همین سال و بر اساس ارزیابیهای انجام گرفته در تصادفاتی که تنها یک وسیله نقلیه در آن حضور داشته (برخورد با موانع) به ازای هر یک میلیون دستگاه خودروی سایز کوچک، ۳۵ مورد مرگ در آمریکا گزارش شده در حالی که این رقم برای خودروهای متوسط ۱۷ مورد بوده است و در سدانهای بزرگ تنها ۱۱ مورد. خودروهای بزرگ بهتر میتواند انرژی تصادفهای از این دست را جذب کنند و به همین دلیل ایمنتر از خودروهای کوچکتر هستند.
آیا باید نگران تصادف خودروهای کوچک باشیم؟
بر اساس ارزیابیهای IIHS باید هنگام سوار شدن به خودروهای کوچک نگران باشید اما خودروسازان همچنان نظر دیگری دارند. هوندا در پاسخ به آزمون انجام گرفته توسط IIHS عنوان کرده شرایطی که در این تست در نظر گرفته شده است بسیار فراتر از شرایط معمول در تصادفات جادهای است.
تویوتا هم در پاسخ به نتایج این آزمون اشاره کرده که بر اساس ارزیابیهای تصادفات در آمریکا که از سوی سازمانهای رسمی این کشور منتشر شده، شرایطی که IIHS فراهم کرده تنها در کمتر از شش صدم درصد از مواقع رخ میدهد و به همین دلیل این نتایج را نمیتوان تعمیم داد.
با تمام اینها آنچه از سوی IIHS اعلام شده (هرچند ناامید کننده) اما یک حقیقت است؛ خودروهای کوچک نمیتوانند سطح ایمنی برابر با خودروهای بزرگ را فراهم کنند و در این میان حتی تجهیز آنها به امکانات ایمنی هم نمیتواند کمک چندانی بکند. البته این مسئله به معنای ناامن بودن آنها نیست اما در مقام مقایسه این خودروها سطح ایمنی پایینتری را ارائه میکنند و به همین دلیل در سالهای اخیر روند بهرهگیری از موتورها کممصرف بر روی خودروهای سایز متوسط رو به افزایش است، روندی که در آن تلفیقی از یک خودروی با مصرف اقتصادی و البته ایمنی مناسب ایجاد میشود.