تسمه دینام و نقش آن در خودرو
تسمه دینام یا تسمه پروانه، یکی از قطعات با اهمیت و کاربردی خودرو است که در جلوی موتور جای گرفته و با حرکت دورانی خود، نیروی تولید شده توسط موتور را به سایر قطعات خودرو انتقال می دهد و از این طریق باعث ایجاد حرکت در آنها می گردد؛ به عبارت دیگر، قسمتی از قطعات خودرو، برای تامین نیروی خود از موتور، از یک قطعه کاربردی به نام تسمه دینام استفاده می کنند.
از دیر باز، تسمه ها به عنوان قطعاتی که وظیفه انتقال نیرو به قسمتهای مختلف خودرو را برعهده داشته اند، مورد استفاده قرار گرفته و امروزه، با وجود پیشرفتهای چشمگیری که در صنایع خودروسازی انجام گرفته است، همچنان مورد استفاده قرار می گیرند و یکی از اجزای تاثیر گذار به شمار می آیند. تعمیرکاران برای این تسمه، از عناوینی همچون تسمه هیدرولیک، تسمه مارپیچ و تسمه کولر نیز استفاده می کنند.
تسمه ها معمولا از جنس لاستیک مقاوم و منعطف ساخته شده و اندازه آنها، نسبت به نوع موتورها متفاوت می باشند. تسمه دینام و تسمه تایم دو نوع تسمه هستند که معمولا در خودرو ها وجود داشته و هر کدام وظایف جداگانه ای دارند.
دینام، سیستم تهویه، پمپ فرمان هیدرولیک و کمپرسور کولر از جمله قطعاتی هستند که تسمه دینام، وظیفه انتقال نیرو از موتور به آنها را برعهده داشته و موجب به کار افتادن آنها می شود. اهمیت این تسمه از این جهت است که کارکرد قطعات مهم مذکور که نقش بسزایی در حرکت خودرو دارند، به صورت مستقیم، وابسته به عملکرد درست تسمه دینام است.
با خراب شدن تسمه دینام چه اتفاقی می افتد؟
همانطور که گفته شد، تسمه دینام یکی از مهم ترین قطعات خودرو است و به نوعی رابط انرژی بین موتور و سایر قطعات به شمار می رود. این قطعه ممکن است به دلیل استهلاک یا هر دلیل دیگر، پاره شده و یا از جای مخصوص خود خارج شود؛ در این صورت، هیچ کدام از قطعات وابسته به آن کار نمی کند و خودرو شما به علت خاموش شدن ناشی از کار نکردن دینام، از حرکت باز ایستاده و خاموش خواهد شد.
یکی از قطعات مهمی که با پاره شدن تسمه دینام متوقف خواهد شد، پمپ آب یا واتر پمپ است؛ این قطعه، وظیفه تنظیم دمای موتور و به جریان انداختن آب و یا ضد یخ را بر عهده دارد. با کار نکردن این قطعه، دمای موتور از حالت تعادل خارج شده و در برخی از خودرو ها باعث بروز مشکلات بسیار زیادی مانند سوختن واشر سرسیلندر و یا آسیب به سیلندر و موتور خودروی شما خواهد شد.
کار نکردن دینام، پمپ هیدرولیک و سیستم تهویه که برای پایین آوردن دمای موتور تعبیه شده است، از جمله مهمترین اتفاقاتی است که با خرابی تسمه دینام رخ خواهد داد. بنابر این، توصیه می شود به دلیل اهمیت موضوع و برای جلوگیری از بروز چنین مشکلاتی، به صورت دوره ای نسبت به بازبینی تسمه دینام اقدام نموده و برای تعویض آن، حتما از قطعات اصل که در فروشگاه های معتبر عرضه می شوند، خرید نمایید.
زمان تعویض تسمه دینام
تسمه دینام جزء قطعاتی است که در صورت مشاهده علائم و خراب شدن آن، باید تعویض گردد. برای خرابی یا موعد تعویض این قطعه، زمان مشخصی را نمی توان تعیین نمود؛ این امر، فقط به صورت تجربی و با بازدید آن امکان پذیر خواهد بود. جنس و مواد استفاده شده در ساخت آن، می توانند کم و یا زیاد بودن عمر آن را مشخص نموده و در برخی از منابع عمر آن را حدود 80000 الی 150000 کیلومتر ذکر کرده اند و جهت اطمینان خاطر، تا رسیدن به این میزان کیلومتر مصرفی، باید هر بار توسط مکانیک بازبینی شود.
خرابی تسمه دینام چه علائمی دارد؟
بازدید قطعات که به صورت دوره ای انجام می شود، یکی از ضروری ترین اعمالی است که در نگهداری خودرو باید مورد توجه قرار بگیرد؛ این بازدیدها، نقش مهمی را در جلوگیری از گسترش خرابی ها و آسیب به سایر قطعات مرتبط خواهند داشت.
در صورت بروز مشکل در تسمه دینام، اولین و ساده ترین علامتی که مشاهده می شود، چراغ دینام روی داشبورد خودرو است که پس از استارت و روشن شدن خودرو، به صورت ثابت روشن باقی می ماند؛ روشن شدن این چراغ، به معنی مشکل در برق رسانی دینام بوده و احتمال دارد این موضوع، مربوط به خرابی تسمه دینام باشد.
دیده شدن علائمی همچون ساییدگی تسمه، خورده شدگی، پیدا شدن حالت ارتجاعی در تسمه ، چرب شدن و شنیده شدن صدایی شبیه به جیر جیر در قسمت جلوی خودرو، از مهم ترین علائم بروز مشکل در تسمه دینام به شمار می آیند.
با توجه به ارتباط تسمه دینام با واتر پمپ، در صورت اطمینان از سالمی سایر قسمتها، بالا رفتن دما و یا عدم تعادل در سیستم خنک کننده، به معنی از کار افتادن واتر پمپ بوده و از دلایل مهم کار نکردن واتر پمپ، بروز مشکل در تسمه دینام می باشد. درست کار نکردن فرمان و عدم کنترل پذیری آن نیز، یکی دیگر از علائم خرابی در این تسمه است.
لازم به ذکر است که درست کار نکردن کولر و افت محسوس کیفیت و سردی آن، می تواند به عنوان یکی دیگر از علائم خرابی تسمه دینام محسوب شود.
صدای جیر جیر، یکی از علائم خرابی در تسمه دینام
صدای جیر جیری که از قسمت جلوی خودرو شنیده می شود، معمولا به علت ساییده شدن تسمه دینام بوده و به معنی اتمام تاریخ انقضای آن می باشد. البته گاهی اوقات، این صدا ناشی از عدم جایگیری صحیح آن بوده و ممکن است با جابجا کردن آن توسط مکانیک، صدای آن قطع گردد.
لازم به ذکر است که بروز این صدا، در برخی از اوقات به علت عدم کیفیت مطلوب تسمه دینام نیز می باشد؛ با توجه به وجود قطعات و لوازم یدکی جعلی و غیر اصل در بازار و عدم امکان تشخیص درست آنها از قطعات اصلی، اهمیت خرید جنس معتبر دو چندان گردیده است و متاسفانه عدم دقت کافی در خرید چنین لوازمی، ممکن است خسارات زیادی را برای صاحبان آن به بار آورد.
چراغ باتری یا دینام
زمانی که پشت فرمان خودرو قرار گرفته و قصد روشن کردن خودروی خود را دارید، در خودروهای سوئیچ دار، با داخل کردن کلید در داخل جاسوئیچی و گردش آن، چراغ هایی در داشبورد ظاهر می شوند که هر کدام معانی مختلفی دارند و خلاصه وضعیت خودرو را در قالب یک برد کنترلی، به شما ارائه می نمایند. این چراغ ها که آمادگی تمام سیستم های خودرو برای روشن شدن و حرکت آنها را به شما نشان می دهند، با گردش دوباره سوئیچ و روشن شدن خودرو، خاموش خواهند شد و خاموشی همه آنها دلالت بر کارکرد صحیح سیستمهای مذکور است.
یکی از چراغ هایی که با به کار افتادن موتور، خاموش می شود، چراغی به شکل باتری است که اصطلاحا چراغ دینام یا باتری نامیده می شود؛ این چراغ که وضعیت کارکرد دینام را نشان می دهد، باید بلافاصله پس از روشن شدن خودرو، خاموش گردد؛ اما اگر خاموش نشود و به صورت ثابت روشن بماند، به معنی اختلال در عملکرد دینام است.
روشن ماندن این چراغ، به معنی عدم برق رسانی صحیح به دینام است و نرسیدن برق به آن، از شارژ مجدد باتری جلوگیری نموده و در نهایت باعث خالی شدن باتری خواهد گردید. در مواقعی که چراغ باتری روشن مانده و در این حالت رانندگی شود، ممکن است در اثر خالی شدن باتری، خودرو خاموش شده و یا در صورت خاموش کردن خودرو توسط خود راننده، امکان روشن شدن مجدد آن وجود نداشته باشد.
روشن شدن چراغ باتری، از جمله علائمی است که با مشاهده آن، باید بلافاصله به متخصص برق خودرو مراجعه شود و تعلل در مراجعه، هر لحظه ممکن است باعث معطلی ناشی از خاموش شدن و عدم امکان استارت مجدد خودروی شما گردد.
برخی از متخصصین برق خودرو معتقدند که در صورت روشن شدن این چراغ هشدار، ممکن است با فشردن پدال گاز به صورت چند بار پشت سر هم، شارژ مجدد باتری انجام گرفته و اختلال به وجود آمده مرتفع گردد؛ اما در صورت خاموش نشدن آن، حتما باید به تعمیرگاههای مجاز مراجعه شود.
مهم ترین دلایل خرابی تسمه دینام
علی رغم تاثیرگذاری شرایط آب و هوایی و استفاده خودرو در محیط های مختلف، رعایت نکردن زمان تعویض تسمه دینام طبق دفترچه راهنمای خودرو و رانندگی با دور موتور بالا، مهم ترین عوامل کاهش عمر و فرسودگی این قطعه به شمار می آیند.
امروزه انواع و اقسام قطعات و لوازم یدکی خودرو در بازار وجود دارند که در بین آنها، قطعاتی با کیفیت بسیار پایین نیز قابل مشاهده هستند؛ این قطعات که از مواد اولیه غیر استاندارد تولید و روانه بازار شده اند، برای استفاده در خودرو ها مناسب نیستند. استفاده از این نوع تسمه های بی کیفیت، ممکن است با مشکلاتی همچون عدم جایگیری صحیح و احتمال پارگی، خسارات زیادی را برای شما به بارآورند.
توصیه می شود جهت خرید این قطعه و قطعات مربوط به آن کمال دقت را نموده و جهت اطمینان از اصل بودن آنها، از یک کارشناس مسلط به قطعات و لوازم یدکی خودرو درخواست کمک کرده و از فروشگاه هایی که از اعتبار کافی برخوردار هستند خرید نمایید.
برای درک نقش تسمه دینام در خودروی شما، آشنایی با قطعات مربوط به این تسمه ضروری است؛ در ادامه به توضیح مختصری در خصوص این قطعات پرداخته می شود.
دینام چیست و چه کاربردی در خودرو دارد؟
به احتمال زیاد بارها نام قطعه مهمی به نام دینام، از سوی تعمیرکاران به گوش شما خورده است؛ این قطعه که به آن آلترناتور نیز گفته می شود، وظیفه شارژ باتری را بر عهده داشته و پس از روشن شدن خودرو، برق را به سایر اجزای اتومبیل انتقال می دهد. دینام به عنوان قطعه ای با اهمیت، با تبدیل انرژی مکانیکی به الکتریکی و ارسال آن به باتری، جریان برق را به قسمتهای مختلف خودرو رسانده و در صورت خرابی آن، باتری در مدت زمان محدودی، امکان تامین برق را خواهد داشت و سپس خالی خواهد شد و در نتیجه باعث توقف خودروی شما خواهد شد.
زمانی که خودروی شما روشن است، دینام عملیات لازم را برای برق رسانی انجام می دهد و به عبارتی در هنگام خاموشی خودروی شما و زمانی که برای اولین بار استارت زده می شود، از نیروی برق باتری که قبلا توسط دینام شارژ شده است، برای روشن شدن اتومبیل استفاده می شود.
برخی از افراد دینام و استارت را به عنوان یک قطعه تلقی می کنند که این موضوع اشتباه بوده و کاربرد و عملکرد آنها با هم کاملا متفاوت است؛ دینام، قطعه ای است که تولید برق میکند و این در حالی است که استارت، به عنوان یک مصرف کننده برق است و از لحاظ نوع سیم پیچی نیز، با هم تفاوت های اساسی دارند.
محل جایگیری و اجزای دینام
محل جایگیری دینام که استفاده آن، از دهه 60 میلادی در خودرو ها مرسوم شده است؛ در جلوی موتور قرار گرفته و شامل قطعاتی است که در یک پوشش آلومینیومی جای گرفته اند. ایجاد حرارت در این قطعه، باعث شده است که برای ساخت آن، از آلومینیوم استفاده شده و برای انتقال گرمای آن، از پروانه هایی که در دریچه های آن تعبیه شده اند بهره گرفته شده است.
استاتور یا بالشتک، روتور یا آرمیچر، رگلاتور یا آفتامات، دیود یا یکسو کننده ولتاژ و جاروبک، مهم ترین اجزای تشکیل دهنده یک دینام هستند که هر کدام وظایف خاصی را بر عهده داشته و در خودروهای مختلف، از انواع متفاوتی از آن استفاده می شود. روتور و استاتور، دو قطعه سیم پیجی شده هستند که تفاوت آنها در ثابت و متحرک بودن آنهاست؛ در واقع، روتور متحرک و استاتور به صورت ثابت است.
دینام ها، از نظر تعداد ذغال نیز به سه نوع دو زغاله، سه زغاله و چهار زغاله تقسیم می شوند؛ دینام های دو زغاله، برای خودروهای سواری معمولی استفاده می شوند و دینام های چهار زغاله، برای خودروهایی که در آنها از مصرف کننده های برقی زیادی استفاده شده است کاربرد دارند. نوع سه زغاله هم که در گذشته از آن استفاده می شد، در حال حاضر کاربردی نداشته و معمولا مورد استفاده قرار نمی گیرد.
خرابی دینام
دینام، از جمله قطعاتی است که خرابی آن، به علت نرسیدن برق به قسمتهای حساس و اساسی، باعث توقف خودروی شما شده و علت خرابی آن معمولا به خاطر اتصال در سیم پیچی، شارژ بیش از اندازه، تمام شدن ذغال دینام، سوختن یا گیر کردن روتور، استاتور و یا دیود می باشد.
پارگی تسمه دینام، از جمله مشکلاتی است که باعث از کار افتادن دینام شده و نهایتا توقف خودرو را به بار خواهد آورد؛ همانطور که قبلا گفته شد، این تسمه وظیفه انتقال انرژی به دینام را بر عهده دارد.
ایجاد فشار بر دینام، مخصوصا در فصول گرم سال که معمولا با استفاده زیاد کولر و عمل کردن پروانه های خنک کننده همراه است، باعث افزایش استهلاک این قطعه شده و میزان احتمال خرابی آن را افزایش خواهد داد. توقف در ترافیک های سنگین در این فصول، به علت کاهش دور موتور، باعث تضعیف برق تولیدی توسط دینام شده و یکی از دلایل خرابی و یا سوختن قطعات داخلی آن می باشد. البته با گسترش تکنولوژی و استفاده از قطعات پیشرفته، این مشکل بر طرف شده و در خودروهای امروزی، مشکل ضعف در شارژ باتری برطرف گردیده است.
چه علائمی خرابی دینام را به ما گوشزد می کنند؟
معمولا بسیاری از خرابی های خودرو دارای علائمی هستند که ما را از آن مطلع کرده و باعث آسان شدن تشخیص خرابی می شوند. در بسیاری از اوقات، تشخیص زود هنگام، از وارد شدن آسیب های جدی و پر هزینه جلوگیری می کند؛ و بهترین راه برای تشخیص به موقع، کسب اطلاعاتی هرچند کم در مورد قطعات، ساختار و عملکرد آنها در خودرو است.
اولین علامت بروز مشکل در دینام خودرو، روشن شدن چراغ دینام در داشبورد می باشد؛ این چراغ که با باز کردن سوئیچ روشن می شود، اگر پس از استارت خوردن و روشن شدن خودرو خاموش نگردد، به معنی مشکل در دینام است. داشبورد خودروها معمولا شامل چند چراغ و علامت هستند که هر کدام بیانگر موضوعی خاص می باشند؛ چراغ دینام که در بسیاری از خودروها معمولا به شکل باتری است،، در زمان هایی که به هر دلیلی ضعیف شده و یا درست کار نکند، روشن خواهد شد.
با توجه به تامین الکتریکی قطعات برقی خودرو توسط دینام، در صورت بروز مشکل در آن، معمولا این قطعات، ضعیف شده و به صورت منظم و صحیح کار نمی کنند؛ روشن و خاموش شدن چراغها، لرزش در نور آنها و ضعیف شدن نور در چراغ های مختلف خودرو، اجمله علائم خرابی دینام خودرو است. احساس بوی سوختگی در قسمت جلوی خودرو نیز می تواند از جمله علائم خرابی دینام باشد.
لازم به ذکر است که در صورت بروز هر یک از علائم فوق که به معنی بروز مشکل در دینام است، ممکن است با خاموش شدن خودرو، امکان استارت زدن و روشن شدن آن وجود نداشته باشد. به همین علت، در صورت مشاهده هرگونه علائم مذکور، با مراجعه به تعمیرگاه های مجاز، نسبت به تعمیر سریع این قطعه مهم، اقدام نمایید.
چطور از خرابی دینام خودرو خود پیشگیری کنیم؟
همه ما می دانیم که پیشگیری، همیشه بهتر از درمان است؛ این امر، در وسایل ضروری و تاثیر گذار زندگی ما نقش پر رنگ تری داشته و در صورت عدم رعایت آن، باید منتظر عواقب بعدی آن باشیم. خودرو ها جزو دستگاه هایی هستند که نقش موثری را در زندگی ما ایفا می کنند و امروزه زندگی بدون آنها، تقریبا غیر ممکن به نظر می رسد. از سوی دیگر، با بالا رفتن هزینه های نگهداری چنین دارایی هایی، پیشگیری از بروز مشکل در آنها، اهمیتی دوچندان پیدا کرده است.
رعایت استاندارد ها و ایجاد عادات صحیح رانندگی، از جمله عواملی است که در افزایش طول عمر قطعات خودرو، نقش بسزایی دارد؛ خودروسازها در ساخت و مونتاژ قطعات اتومبیل، استانداردهایی را برای آنها مشخص نموده اند که تجاوز از آنها، باعث کاهش طول عمر و بروز مشکل در آنها می گردد. علاوه بر آن، امروزه سازندگان خودرو، با هوشمند سازی قطعات، علائم و چراغ های خطری را جهت اطلاع رانندگان تعبیه نموده اند که آگاهی از این علائم، از آسیب های ناشی از خرابی آنها، تا حد زیادی جلوگیری می کند. این علائم و هشدارها، معمولا در دفترچه راهنمای خودرو درج گردیده اند.
یکی دیگر از استانداردهای استفاده صحیح از خودرو، بازدید دوره ای آن است؛ با بازدید دوره ای که باید در تعمیرگاههای مجاز و توسط کارشناسان این حوزه انجام بگیرد، خودروی خود را در مقابل بروز مشکلات مالی و حتی جانی بیمه کرده و از صحت عملکرد قطعات اطمینان حاصل نمایید.
استفاده از قطعات استاندارد مانند باتری متناسب با ظرفیت خودرو، کاهش میزان استفاده از کولر در درجات بالاتر و بازدید تسمه دینام جهت جلوگیری از شل یا سفت بودن و نیز قرارگیری در محل مناسب آن، از جمله عواملی است که در پیشگیری از خرابی دینام موثر هستند.
جمع بندی
خودرو از قطعات ریز و درشت مختلفی تشکیل شده است که تک تک آنها دارای وظایفی هستند؛ برخی از این قطعات، دارای چنان اهمیتی هستند که بدون آنها و حتی بروز کوچک ترین اختلال در کارکرد آنها، باعث توقف خودرو گردیده و معمولا خساراتی را به همراه خواهد داشت.
تسمه دینام، علی رغم سادگی آن، از جمله قطعاتی است که به علت نقش اساسی در کارکرد قطعات مهمی چون دینام، پمپ آب، هیدرولیک فرمان و … به عنوان یک قطعه پر اهمیت تلقی شده و اختلال در آن سبب از کار افتادن سایر قطعات مرتبط خواهد شد.
اکثر قطعات خودرو، به محض ایجاد اختلال یا از کار افتادگی، علائمی را برای تشخیص خرابی از خود بروز می دهند و تسمه دینام هم از این موضوع مستثنی نیست؛ برخی از علائم خرابی این قطعه، به نوعی است که توسط افراد غیر متخصص نیز قابل تشخیص است. کنترل داشبورد چراغ های هشدار توسط راننده، یکی از ساده ترین روشهای تشخیص برخی از مشکلات خودرویی است که در مورد اختلال در این تسمه و قطعات مرتبط با آن نیز صدق می کند.
با رعایت استانداردهای رانندگی و آگاهی از قطعات خودرو و شناخت علائم و نشانه های خرابی، می توانید تا حد قابل توجهی از بروز مشکلات جدی جلوگیری کرده و از گسترش آنها پیشگیری نمایید.
ضمنا یادآوری این نکته ضروری است که هر خودرو، باید به صورت دوره ای توسط تعمیرگاه های مجاز کنترل گردیده و با روش های مخصوص تست قطعات، آرامش قابل توجهی را برای استفاده کنندگان آن به ارمغان آورد.